Mądremu przyświeca zasada homerowa: „Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem". Jej pełne urzeczywistnienie nie jest łatwe, ale w przeciwieństwie do poprzedniego, możliwe. Z tym nakazem związane jest bezpośrednio bardzo ważne, ale dzisiaj powszechnie niemal przez motłoch zapoznane przykazanie osobistego ideału.

Autonomiczne statki – spokojny sen armatora, zagwozdka dla pirata Światowe media zdążyły nas już oswoić z ideą autonomicznych samochodów. Koncerny technologiczne i motoryzacyjne przeprowadzają kolejne testy, a my coraz częściej zamiast pytać “czy będą?” zastanawiamy się “kiedy będą?”. Okazuje się, że podobne pytania zadają osoby zajmujące się żeglugą. Przecież sztuczna inteligencja, jeśli dostarczyć jej odpowiedniej ilości danych z sensorów, kamer, satelitów meteorologicznych i tak dalej, powinna sobie doskonale poradzić za sterami statku handlowego. Kiedy na wody wypłyną pierwsze tego typu jednostki? Odpowiedź brzmi: “już”. Ręce ze steru Pierwsze, przynajmniej częściowo autonomiczne rozwiązania już zostały wdrożone. W zeszłym roku fińska firma Wärtsilä pokazała w norweskim Sunde prom wyposażony w system automatycznego przybijania do nabrzeża. Kapitan jednostki zdjął ręce ze steru i pozwolił systemowi wykonać manewr samodzielnie. W grudniu zeszłego roku Rolls-Royce i fiński operator Finferries zaprezentowali w pełni autonomiczny prom Falco, działający w archipelagu na południe od Turku. Falco odbył krótki pokazowy rejs całkowicie samodzielnie – jak zapewnia producent – bez ingerencji załogi. Pokład autonomicznego promu Falco wypełniony aparaturą pomiarową Te przykłady pokazują, że na pierwszy ogień automatyzacji pójdą jednostki pracujące na krótkich, prostych i mało uczęszczanych trasach, na przykład promy, czy statki towarowe żeglugi śródlądowej. W przypadku długich rejsów i większych statków bardziej realnym rozwiązaniem – przynajmniej na początek – wydaje się zdalne sterowanie. Wszystkie operacje związane z obsługą byłyby zautomatyzowane, ale ich wykonanie koordynowałby operator siedzący w odległym o setki kilometrów centrum kontroli. Na zlecenie norweskiego koncernu chemicznego Yara powstaje blisko osiemdziesięciometrowy kontenerowiec Yara Birkeland. Statek ma być w pełni automatyczny, elektryczny i zeroemisyjny. Jego zadaniem będzie rozwożenie chemikaliów i nawozów sztucznych z zakładu produkcyjnego do okolicznych miast. Kontenerowiec ma zacząć kursy w przyszłym roku, na początku pod zdalną kontrolą i zyskać pełną autonomię w 2022 roku. Taniej i bezpieczniej? Niewątpliwą zaletą technologii autonomicznej jest – przynajmniej w teorii – zwiększenie bezpieczeństwa. Zastosowanie zaawansowanych czujników i algorytmów ma wykluczyć ryzyko ludzkiego błędu. A ten potrafi kosztować. To właśnie ludzie, według badania przeprowadzonego przez Allianz Global Corporate & Specialty, odpowiadają za od 75 do 96 procent wypadków na morzu. Między 2011 a 2016 rokiem błędy ludzkie kosztowały 1,6 miliarda dolarów. Niewątpliwą zaletą technologii autonomicznej jest – przynajmniej w teorii – zwiększenie bezpieczeństwa. Zastosowanie zaawansowanych czujników i algorytmów ma wykluczyć ryzyko ludzkiego błędu Chętnie przywoływanym przykładem jest incydent z października zeszłego roku, kiedy to pełniący wachtę oficer tunezyjskiego promu Ulysse wyszedł zadzwonić i nie zauważył cypryjskeigo kontenerowca CSL Virginia. Oficer na Virginii z kolei ignorował alarmy radaru o zbliżającym się statku. Co więcej – kontenerowiec, znów z powodu ludzkiego błędu, zarzucił kotwicę pośrodku uczęszczanego szlaku żeglugowego. Ulysse staranował Virginę, a setki ton paliwa trafiły do Morza Śródziemnego. Statki autonomiczne to także oszczędność na pensjach, ubezpieczeniu i aprowizacji załogi. Szacuje się, że stanowią one nawet 30 proc. kosztów rejsu. Z drugiej strony brak załogi oznacza znacznie większe koszty w przypadku awarii. Jeśli w trakcie rejsu statek wymagałby naprawy, ekipa techniczna musiałaby do niego dotrzeć drogą powietrzną lub innym statkiem – to bardzo kosztowna i czasochłonna operacja. Piraci z Karaibów Osobną kwestią jest wpływ wprowadzenia autonomicznych technologii na proceder piractwa. Współcześni piraci to wciąż problem, szczególnie u wybrzeży Nigerii, Somalii , Indonezji czy Filipin. Najczęstszy scenariusz wygląda tak, że łodzie z uzbrojonymi napastnikami podpływają do statku i dokonują abordażu. Biorą załogę jako zakładników i domagają się okupu w zamian za jej uwolnienie. Ten scenariusz na bezzałogowej jednostce byłby niemożliwy. Z drugiej strony – brak załogi to brak ochrony, a ładunek i sam statek to wciąż bardzo wartościowy łup. Adres filmu na Youtube: Prezentacja autonomicznego promu Falco firmy Rolls-RoyceŹródło: Rolls-Royce / YouTube Piraci mogliby użyć sensorów jednostki przeciwko niej, utrzymując się na kursie kolizyjnym i zmuszając algorytmy statku do wykonywania manewrów wymijających. Teoretycznie mogli by w ten sposób zmusić statek do pływania w kółko, czy doprowadzić do kolizji. Pojawiają się zatem kwestie natury etycznej – czy zaprojektować algorytm statku tak, by tratował łodzie piratów? Co z systemami mającymi powstrzymać ich przed wejściem na pokład? Nawet w przypadku użycia teoretycznie niezagrażających życiu metod, nie ma pewności, że nikomu nie stanie się krzywda. Czy decyzję o użyciu środków odstraszających pozostawić algorytmowi? Testy i regulacje Z pewnością upłynie wiele wody pod kilem, zanim autonomiczne statki staną się codziennością. Miną niezliczone godziny testów, nim sztuczna inteligencja będzie gotowa, by ogromne, bardzo drogie, przewożące często niebezpieczne dla środowiska substancje statki znalazły się pod jej nadzorem. Osobną kwestią są przepisy, które – jak to zwykle bywa w przypadku najnowocześniejszych technologii – nie nadążają za zmieniającą się rzeczywistością. Wszystkie przepisy dotyczące żeglugi zakładają obecność załogi. Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO – International Maritime Organization) już rozpoczęła pracę nad zmianą międzynarodowych konwencji, by dostosować przepisy do sytuacji, w której to nie człowiek a maszyna stanie za sterem. Allianzautonomiczne pojazdyautonomiczne statkiFinferriesMiędzynarodowa Organizacja MorskaRolls-RoyceWärtsiläYara
POradzą sobie, państwo nie ma sądownictwa a prawnicy są sobie sterem, żeglarzem i okrętem. Wyinterpretują sobie co celebrytom będzie POtrzeba, vide red.
Menedżerowie ryzyka żyją pod presją zmieniającego się otoczenia gospodarczego, w tym sytuacji na rynkach ubezpieczeniowych, pojawiających się nowych ryzyk i zagrożeń, a także nowych odkryć, metod i technik zarządzania ryzykiem. Skutkiem jest ciągła niepewność, czy zachodzące zmiany nie wyprzedzają ich samych oraz firm, za których bezpieczeństwo odpowiadają. W 2003 roku, kiedy jako jeden z pierwszych risk managerów w Polsce rozpoczynałem wdrażanie systemu ERM w firmie, która zdecydowała się na to jako pierwsza w Polsce, w pełni odczułem tę presję i, niestety, bezradność. Dotarłem do wszystkich polskojęzycznych, dostępnych wówczas materiałów na temat ERM – a było to w sumie 16 (słownie: szesnaście) stron. Nie dotarłem natomiast do żadnych innych menedżerów ryzyka w naszym kraju, bo ich nie było lub pozostawali w uśpieniu. A może mógłbym wówczas po prostu zadzwonić do organizacji risk managerów i dowiedzieć się: kto organizuje kursy zarządzania ryzykiem lub jakie uniwersytety wykładają ERM? gdzie znajdę najlepszych ekspertów ERM w Polsce lub Europie? kto ma doświadczenie we wprowadzaniu zarządzania ryzykiem w firmach o podobnym profilu? gdzie znajdę innych risk managerów z tego sektora oraz jakich ryzyk należy się w tej branży spodziewać? jakie kwalifikacje powinienem posiadać, aby poradzić sobie z tą gamą ryzyk? z usług których konsultantów warto skorzystać, a którzy tylko „mydlą oczy”? Mógłbym wówczas śmiało zadać te pytania, gdybym… pracował np. w Wielkiej Brytanii, gdzie zarządzanie ryzykiem ma ponadczterdziestoletnią tradycję. Dylemat przed jakim stanąłem w 2003 roku (a dzisiaj stoi przed nim zapewne kilkudziesięciu menedżerów ryzyka w Polsce) rozwiązałem przystępując do tysiącosobowej rodziny brytyjskich risk managerów – stowarzyszenia AIRMIC. Z Poznania do Londynu jest wprawdzie dość daleko, ale warto było się pofatygować. Pięć lat później firma, w której wprowadzałem system ERM, mogła się pochwalić w pełni funkcjonującym, najlepszym wówczas w Europie programem zarządzania ryzykiem. Gdzie szukać, czego oczekiwać? Wspomniany AIRMIC jest bardzo silnym – zarówno liczebnie, merytorycznie, jak i lobbingowo – ale nie jedynym, stowarzyszeniem zawodowych menedżerów ryzyka. Takich stowarzyszeń jest tylko w Europie kilkadziesiąt, jest ich również sporo w rozwiniętych gospodarkach obu Ameryk, kilkanaście w Azji oraz kilka w Afryce. Stowarzyszenia z kolei łączą się w organizacje „parasolowe”, federacje – jak choćby Europejska FERMA czy światowa IFRIMA. Czy przystąpienie do stowarzyszenia jest panaceum na wszelkie zmartwienia menedżera ryzyka? Tak, na większość z nich – pod warunkiem, że jest to dobry (czytaj aktywny i samodzielny) menedżer oraz dobre (czytaj aktywne i posiadające liczne kontakty międzynarodowe) stowarzyszenie. Czego z kolei można oczekiwać od stowarzyszenia zawodowych menedżerów ryzyka? Przede wszystkim powinno ono być źródłem know-how: organizatorem wykładów, spotkań i warsztatów tematycznych. Bardzo istotne jest też to, iż dobór zagadnień i tematów wynika bezpośrednio z „zamówienia społecznego” członków, są więc one zawsze na czasie. Stowarzyszenie, jako płaszczyzna dla kontaktów społeczności zawodowej, umożliwia wymianę żywych doświadczeń, dzielenie się sukcesami i porażkami oraz uchylanie rąbka tajemnicy jak do nich doszło. Nam, niestety, jeszcze sporo brakuje do brytyjskiej kultury – już może nie tyle zarządzania ryzykiem, co w ogóle uprawiania biznesu – gdyż prawdopodobnie nie potrafilibyśmy publicznie przyznać się do popełnionych błędów i wpadek, po to aby oszczędzić ich innym – w tym konkurentom. W brytyjskim AIRMIC powszechne przyjęcie tzw. The Chatham House Rule umożliwia zrzeszonym risk managerom bardzo swobodną wymianę doświadczeń bez obawy, że złamią zasadę lojalności czy poufności wobec pracodawcy. Zebranie kilkudziesięciu zawodowców w jednym miejscu nieuchronnie prowadzi do porównań: Jak sobie radzę w porównaniu z moimi kolegami po fachu? Jak wygląda moja firma na tle innych firm z naszego sektora? Formalny lub nieformalny benchmarking to kolejna wartość dodana, jakiej można się spodziewać po wstąpieniu do stowarzyszenia. Nie do przecenienia jest również możliwość osobistego spotkania się i porozmawiania, przy obiedzie lub podczas zorganizowanej dyskusji, z guru i legendami światowego ERM. To magnes, który przyciąga na doroczne konferencje organizowane przez większość krajowych stowarzyszeń. Przykładowo, na konferencji Polrisk w 2008 roku gościli Paul Hopkin (UK), Ralf Oelssner (DE), Gert Cruywagen (RPA), Hans Gorree (NL) i Reginald Haman (RPA). Niewykluczone, że na którejś z kolejnych konferencji w Warszawie pojawią się goście z amerykańskiego RIMS lub australijskiego RMIA. W dojrzałych stowarzyszeniach – zarówno wiekiem, wpływami, jak i głębokością portfela (czego, niestety, nie można jeszcze powiedzieć o naszym rodzimym Polrisku) – ich członkowie mogą spodziewać się wielu luksusowych dodatków. Wśród nich jest dostęp do kursów, szkoleń i kierunkowych fakultetów na uczelniach, których program powstaje niemal na zamówienie stowarzyszeń. Przykładowa lista takich kursów znajduje się na witrynie FERMA. AIRMIC stworzył nawet swoją firmę-córkę, zarządzaną przez Davida Gamble (b. dyrektora AIRMIC), specjalizującą się w tworzeniu i sprzedawaniu różnorodnych kursów on-line z zakresu zarządzania ryzykiem, jak np. Prorim ( – Polrisk uzyskał dla swoich członków zniżkę na uczestnictwo w kursie Prorim. Lobby risk managerów Aktywne stowarzyszenia tworzą mechanizmy komunikowania i ostrzegania członków o nowych ryzykach, zjawiskach, narzędziach, regulacjach oraz dostarczają porad, jak sobie z nimi radzić. Powstają grupy robocze, skupione wokół konkretnego zadania bądź poświęcone problemom określonego sektora. Te pierwsze pracują aż do rozwiązania problemu lub wypracowania praktyki postępowania wobec niego, a treść rozwiązania jest publikowana i promowane jest ono przez stowarzyszenie jako norma rynkowa. Można wspomnieć chociażby opublikowany niedawno przez AIRMIC przewodnik dotyczący transparentności brokerów. Raz do roku stowarzyszenia publikują specjalistyczne „książki telefoniczne” usługodawców, z których zwykle korzystają risk managerowie: ubezpieczycieli, brokerów, konsultantów ERM, konsultantów specjalistycznych dziedzin, producentów specjalistycznego oprogramowania itp. Niejednokrotnie bywają to bardzo grube książki telefoniczne … Silne liczebnie oraz merytorycznie stowarzyszenia nie ograniczają się zresztą do informowania członków o zmianach na rynku ubezpieczeniowym, ale je współtworzą. Reprezentują oraz ochraniają interesy menedżerów ryzyka i ubezpieczeń, współpracują z ubezpieczycielami i ich organizacjami. Przykłady znów pochodzą z rynku brytyjskiego i dotyczą wypracowania warunków, na jakich brytyjscy ubezpieczyciele pokryją ryzyko ognia w budynkach z płyt warstwowych (tzw. sandwitch panels), a także wypracowania dobrych praktyk, którymi ubezpieczyciele powinni się kierować przy likwidacji szkód i wypłacie odszkodowań. Pozycja stowarzyszenia AIRMIC jest już tak mocna, że dyktuje ono reguły gry całemu rynkowi – ubezpieczycielom, brokerom i konsultantom. Mając taką pozycję, wystarczy jeden krok do lobbowania za konkretnymi rozwiązaniami legislacyjnymi i współpracy z regulatorami. AIRMIC jest równym partnerem dla FSA (Financial Services Authority) w kwestiach zasad transparentności brokerów lub tzw. contract certainty. Na poziomie europejskim tubą risk managerów jest FERMA (Federation of European Risk Management Associations), która czujnie śledzi pomysły dotyczące kolejnych dyrektyw, a w powstawaniu wielu z nich aktywnie uczestniczy, w osobie Thierry Van Santena. Silniejsze finansowo stowarzyszenia mogą sobie pozwolić na wydawanie własnych czasopism. Brytyjski AIRMIC wydaje „Strategic Risk” ( amerykański RIMS – „Risk Management Magazine”, a południowoafrykański IRMSA jest wydawcą „Enterprise Risk” ( W tym kontekście dziwi fakt, że FERMA, federacja dysponująca prawie 1,5 mln euro rezerw, nie zaczęła jeszcze wydawać swojego miesięcznika z prawdziwego zdarzenia … Na naszym podwórku i gdzie indziej Stowarzyszenie Polrisk, chociaż ma krótka historię, może się już pochwalić setką członków i poważnym dorobkiem. Jako jego współzałożyciel mogę powiedzieć, że powstało ono z połączenia trzech inicjatyw. Pierwsza to inicjatywa kilku polskich pionierów ERM ściśle współpracujących z władzami FERMA. Druga to inicjatywa Marsh (polska spółka światowego lidera na rynku usług z zakresu ubezpieczeń). Połączyły się one w jeden nurt na samym początku, wspólnie tworząc Polrisk. Od pierwszych chwil dla założycieli Polrisk ważne było zachowanie jednoznacznego i „czystego” profilu typowego członka stowarzyszenia. Trzecia inicjatywa to Forum Menedżerów Ryzyka (FMR), utworzone przez kilku menedżerów związanych z firmą ERA oraz organizacją PKPP „Lewiatan”. FERMA odmówiła jednak FMR członkostwa w tej federacji i inicjatywa ta obumarła, ale jej aktywni jeszcze członkowie zostali z otwartymi ramionami przyjęci przez Polrisk. (…) Pełny tekst artykułu w „Przeglądzie Corporate Governance” nr 3(19) 2009. Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem; Goniąc za żywiołkami drobniejszego płazu, To się wzbija, to w głąb wali; Nie lgnie do niego fala, ani on do fali; A wtem jak bańka prysnął o szmat głazu. Nikt nie znał jego życia, nie zna jego zguby: To samoluby! Jakiś czas temu wspominałam, kiedy zorganizowałam jeden z moich pierwszych eventów. Ileż to było zapisków, poprawek, pomysłów, ekscytacji i emocji. Było to otwarcie pierwszego hipermarketu budowlanego w Szczecinie. Wydarzenie było już mocno nagłośnione przez media, zwłaszcza prasę i radio. To nie był jeszcze czas mediów społecznościowych, a mimo to presja była ogromna. To był mój pomysł od A do Z. Szczegółowe ustalenia z Klientem, zaakceptowane atrakcje, najlepszy prowadzący, sprawdzeni podwykonawcy, dekoracje, gadżety dla gości, catering – ach cóż to był za dzień! Poczucie odpowiedzialności za całą organizację dawało kopa! Byłam pewna, że wszystko było pod kontrolą. Sama pełniłam kilka funkcji na raz i to w jednym czasie – takie osiem w jednym. Ja jako asystent managera- wszystkie drobne zmiany – uwzględnione! Ja jako koordynator – spięte wszystkie elementy, w tym zmiany w scenariuszu na ostatnią chwilę – dokonane! Ja jako event manager:- krok w krok za klientem: znam wszystkie odpowiedzi na każde zadane pytanie! No jest fantastycznie! Przecież sama ogarniam wszystko, nic nie może się stać. To nic, że nie śpię po nocach, a mój czas pracy to 24h- to działa! NIC BARDZIEJ MYLNEGO… Dzień Otwarcia był dla mnie wielkim sprawdzianem. To nie był dobry dzień – tragiczny wypadek polskiego autokaru we Francji położył się cieniem na atmosferze w kraju. Rząd ogłosił żałobę narodową, a ja musiałam natychmiast zareagować. Scenariusz całego wydarzenia trzeba było go napisać od nowa. Groziła nam też zmiana daty. Czy dostałam zimny prysznic? Nie, to było tsunami! Przytomność umysłu, szybkie i trafne decyzje spowodowały, że wszystko się powiodło. Coś do mnie wtedy dotarło. To nie jest praca dla jednej osoby! Nie tylko z powodu nagłej, nieprzewidzianej sytuacji, ale przede wszystkim dlatego, że podstawą pracy event managera jest mądre delegowanie zadań osobom, które są fachowcami w swojej dziedzinie. Oszczędzam w ten sposób czas, minimalizuję błędy, a w mojej głowie jest spokój. No nie całkiem, ponieważ stres i napięcie są zawsze! Zastanawiały mnie kiedyś te dziwne stanowiska w branży eventowej: junior event specialist, design manager, creative manager. Jednak wraz ze zdobywanym doświadczeniem i rozwojem rynku, stały się one oczywistością, i co więcej potrzebą. Umiejętność bycia tu i tam- TAK, ale bycie „wielozadaniowcem” – NIE. Branie całość wydarzenie na swoje barki po prostu nie działa, a ponadto ma zły wpływ na wizerunek firmy. Event uzależniony jest od ludzi, fachowców, osób bezgranicznie zaangażowanych w projekty. I taki zespół stworzyłam w IN SPE. Nie było to proste z wielu względów: emigracja zdolnych, młodych ludzi z Poslki, brak możliwości kształcenia się w dziedzinie eventów. A przede wszystkimi CHEMIA, która musi zaistnieć między pracownikiem, a tą bardzo specyficzną pracą. Wielu chciało, próbowało, ale niestety poległo. Spotykam też ludzi, którzy po cichu pragną zakładać takie firmy i marzą o wielkich projektach eventowych, z laptopem na kolanach, pod adresem domowym. Czyżby „sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem”? Mała rada. To się nie sprawdzi. Żeglarzu, porażka jest bliżej niż myślisz. Sylwia Matczak – absolwentka Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu w Szczecinie, specjalność: ekonomia organizacji i zarządzania, a także zarządzanie projektami oraz psychologia marketingu i reklamy. Obecne zainteresowania koncentrują się na zagadnieniach związanych z event managementem i marketingiem. Właścicielka firmy eventowej „In Spe”. Prywatnie pokorny sługa dwóch kotów, miłośniczka sztuki i fotografii oraz aranżacji wnętrz i szalonych butów. Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem : autobiografia Title Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem : autobiografia / Andrzej Urbańczyk. Author Opis Wygrywam codziennie – Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem ! (Raport zawiera diagnozę i zalecenia na 12 miesięcy od dnia wykonania). “Wiedza, Świadomość i Wolna Wola to potęga – zapanuj nad każdym dniem, sam decyduj co się wydarzy. Wybór jest prosty: realizujesz własne marzenia albo … cudze. Teraz Moc jest z Tobą. Jesteś na fali, podejmujesz lepsze decyzje, efektywnie wykorzystujesz okazje, których już nie przegapisz (czekasz na nie, bo je znasz). Nie marnujesz szans (bo już wiesz co i kiedy), nie tracisz energii na sprawy nieistotne dla Twoich celów, nie dajesz się przeciwnościom. Regenerujesz siły wtedy, kiedy należy a walczysz i zwyciężasz gdy masz na to największe szanse i wsparcie. Nie płyniesz pod prąd i nic nie zostawiasz przypadkowi ani decyzjom innych, wreszcie panujesz nad emocjami. Bierzesz sprawy we własne ręce.” Dzień Świstaka Co byś zrobił, gdybyś mógł cofnąć się w czasie ? Każdy chyba słyszał to wiele razy. A odpowiedź ? Nie zawsze taka sama i zwykle zasmuca. Większość wprowadziła by zmiany, często nawet dość radykalne. A już na pewno w zakresie wielu ważnych decyzji. Słyszałeś pewnie od psychologów o różnych typach osobowości, choćby w zakresie ekspresji, zachowań, interakcji i reakcji na środowisko. Słyszałeś zapewne również coś o indywidualnych rytmach. Ktoś jest “rannym ptaszkiem”, ktoś inny “nocną sową”, itp. Osobowość oraz “konstrukcja” człowieka jest jednak dalece bardziej skomplikowana. Nie ułatwia również sprawy to, że podlegamy jednocześnie wielu wpływom i procesom przez nie wywoływanym. A do tego ich działanie nie tylko, że wywołuje różnorakie efekty w wielu sferach życia, ale nierzadko objawia się jednocześnie w kilku z nich i dla nas niespodziewanie. Co więcej, w tym samym czasie jedne mają charakter wspierający, pomagający, dający szanse na rozwój, inne są miłe i niosą łut szczęścia a jeszcze inne potrafią przeorać jakąś dziedzinę życia do korzeni i czasem “kamień na kamieniu nie zostanie”. Niezły ubaw – zwariować można, choć nie musi tak być. Osobista prognoza pogody Co byś naprawdę zrobił, gdybyś każdego roku miał prognozę pogody, która się sprawdza – i to na cały rok z góry ? A gdyby okazało się, że dotyczy każdej sfery Twego życia i każdej aktywności i naprawdę możesz skutecznie zaplanować najważniejsze rzeczy w ciągu roku ? W pracy możesz być bardzo efektywny i sprawnie realizować zadania. Podejmowane decyzje mogą być znacznie lepsze. Odsuwasz od siebie lęk, nie ociągasz się i wykorzystujesz okazje. Ale to nie wszystko, to drobny wycinek – bo możesz zapanować nad każdą sferą i każdym aspektem swego życia. Możesz więc również efektywnie gospodarować swoją energią, utrzymać dobrą kondycję, zdrowie i witalność. Bez szarpania się, nieustannej walki i nerwów, niepewności, frustracji, lęków i zmęczenia. Nawet wypoczynek planujesz we właściwym czasie i odpowiednim miejscu, aby się zregenerować i naładować odpowiednio akumulatory. Nic nie zostawiasz przypadkowi. To naprawdę jest możliwe ! Jesteśmy surferami Piękny obraz, prawda ? Kto spróbował choć raz, wie jakie to emocje, adrenalina, energia i odczucia. Wiele z nich bardzo pozytywnych, budujących i dających siłę. I tak ładnie wygląda. Prawie niewinnie. Woda, słońce, wiatr we włosach i deska. Piękny ślizg na fali, płynny ruch … sielanka. Ale warto pamiętać o proporcjach “sił”. Surfer imponująco wygląda na tle dużej fali. Ale też równie marne ma szanse w zderzeniu z ogromną siłą tego żywiołu. Prawda, ta poza ładnym obrazkiem, jest taka, że ta zabawa nie wybacza błędów. Każdy metr sześcienny wody to jedna tona wagi – a do tego jeszcze jest w ruchu, co wydatnie zwiększa siłę uderzenia. Pod wodą często są jeszcze skały. Im większe fale tym większa rafa, bo one nie powstają przecież bez powodu. Mały błąd i fala pochłania wszystko, czasem jeszcze ciskając mocno śmiałkiem o skały. Pilnuj zasad, albo zginiesz Na co dzień jest dość podobnie. Sami wchodzimy, nierzadko na całkiem nieznane wody, beztrosko, choć z poczuciem siły. Co więcej, nierzadko nawet nie dbamy o to, czy konkurencja, w której startujemy, będzie dotyczyć tańca towarzyskiego, czy może to zawody MMA. Ale surfer powinien znać warunki, w jakich będzie działać, prognozę pogody i mieć sprawny sprzęt. Jednak ponad wszystko powinien mieć minimum wiedzy, umiejętności i kondycji, które zapewnią nie tylko dobrą zabawę ale i bezpieczny z niej powrót. Warto choćby trzymać się zasady, że lepiej płynąć na fali i razem z nią a nie próbować stawać naprzeciwko niej. Nie mówiąc już o jakimś stanie braku trzeźwości, nie tylko intelektualnej. Inaczej śmiałek nie tylko nie “dosiądzie” fali ale ona rozprawi się z nim dość boleśnie i bezwzględnie. Choć sama fala zapewne osobiście nic do niego nie ma, bo takiej drobinki pewnie nawet nie zauważa … Warto wiedzieć, bo to same korzyści, żadnych kosztów Coraz mniej znamy samych siebie i swoje możliwości, coraz rzadziej obserwujemy siebie, własne reakcje, czy emocje którym ulegamy zamiast nad nimi panować. Z pewnością każdy z nas spotkał osoby, które zauważają, że pewne rzeczy “lubią się powtarzać”. Mniej więcej w tym samym okresie roku zwykle pojawiają się jakieś zawirowania ze zdrowiem, w innym zamieszanie w domu, kiedy indziej znowu w pracy. Z tym, że zawsze to jakoś racjonalizujemy – taka cecha Homo Sapiens. Jak mawia pewien znany profesor: “nie ma takiej rzeczy, której by sobie inteligentny człowiek jakoś nie wytłumaczył”. Więc racjonalizujemy … zawsze znajdzie się jakaś obiektywna okoliczność, siła wyższa, działanie innych, coś na co nie mam wpływu, itp. Równie często pchamy się pod prąd, bo tak wypada, bo tak trzeba, bo taka praca, bo szef kazał, bo inni tego oczekują, bo powinniśmy, bo lepiej się nie wychylać, itp. Męczymy się bezproduktywnie i uprawiamy “stahanostwo”. Zwykle z mizernymi wynikami. W czasie gdzie powinniśmy odpoczywać i ładować akumulatory. Zaś kiedy wreszcie nadchodzi dobry okres aby pójść mocno do przodu, gdy jest czas gdzie można zwiększyć radykalnie swą efektywność i skuteczność, gdy czujemy, że wreszcie zaczyna nam się układać i jakby mniej przeciwności i łatwiej wszystko idzie … siadamy sobie cicho … wreszcie mniej problemów i spokojniej, … posiedzę, aby się coś nie popsuło … niech się toczy samo. Zamiast podwinąć rękawy i zabrać się porządnie do roboty. I tracimy bezpowrotnie dobre okazje oraz szanse wzrostu, rozwoju, lepszych osiągnięć, większego zarobku, awansu, itp. Oczywiście wyłącznie na własne życzenie. Nie można ciągle płynąć pod prąd i walczyć z całym światem. Szczęście to nie przypadkowy prezent od losu, ale miejsce gdzie spotyka się szansa i przygotowanie Właśnie tak. Pełna zgoda z naszym noblistą. “Szczęście to nie wydarzenie życia, ale zdolność człowieka” (Czesław Miłosz). Warto zatem dowiedzieć się, jak i kiedy można poprawić swoje zdrowie, witalność, optymizm, skuteczność, efektywność i motywację. Na co się reaguje i w jaki sposób. Czego człowiek się boi, czy i jak można nim manipulować i w jakim zakresie, a także jak się przed tym bronić. Co i jak robić aby efekty pracy mogły przekroczyć najśmielsze nawet oczekiwania i zapewnić dobrą pozycję. Kiedy warto odpuścić i odpocząć a kiedy dobrze jest być wypoczętym, przygotowanym i zmotywowanym, aby wykorzystać pojawiające się szanse. Bo szczęście to nie przypadkowy prezent od losu, ale miejsce gdzie spotyka się szansa i przygotowanie. W tym zakresie może się spodobać powiedzenie jednego ze znanych profesorów: “Lepiej być przygotowanym niż wyspanym !“. Każdy sportowiec i przedsiębiorca dobrze wie, że nie ma innej drogi, aby zdobywać nagrody i najwyższe szczyty. Okazji nie wolno marnować, a podobno niewykorzystane szanse … mszczą się … Zapanuj nad tym Dlatego warto również wiedzieć, jak wyglądają i jaki jest rozkład najważniejszych procesów, jakie nas dotyczą. Choćby po to aby nie szarpać się specjalnie i nie płynąć pod prąd, na jednym wiośle. Lepiej z wiatrem, na pełnych żaglach, prosto do celu. Warto więc poznać prognozę pogody i odnotować, kiedy można podejmować największe nawet wyzwania i jak się do nich przygotować, a kiedy najlepiej odpuścić i zaplanować sobie urlop. Ale nawet jeśli urlop, to gdzie warto jechać na wakacje a jakich miejsc lepiej unikać … Naprawdę, wszystko i na każdy temat ! Po prostu korzystaj – Wygrywaj każdego dnia Absolutnie genialne i proste narzędzie. Nie wymaga żadnych dodatkowych inwestycji, kolejnych zakupów ani ciężkiej pracy, żadnych kosztów. Więcej – nierzadko bowiem pozwala zdecydowanie różnorakie “koszty” obniżyć. Wystarczy zapoznać się z własnym indywidualnym rytmem podstawowych cykli osobistych i … zacząć używać metody. Nie musisz też się niczego uczyć – my dostarczamy narzędzie. Dostajesz gotowe opracowanie, konkretne daty oraz opis stosowania metody wraz z “osobistą instrukcją obsługi”. Tak, osobistą, ponieważ każdy człowiek jest nie tylko unikalną osobowością, ale i przechodzi całkowicie odmienne procesy i każdy w innym czasie. Podlega innym modyfikacjom. Nawet bliźniaki jednojajowe nie mają takiego samego życia. Wystarczy nawet kilka minut aby cała konstrukcja człowieka oraz procesy, jakim będzie podlegał w życiu były całkowicie odmienne. A przecież zwykle różnica czasu urodzenia pomiędzy bliźniętami to raczej kilkadziesiąt minut a nawet całe godziny a nie pojedyncze kilka minut – dla nas, z punktu widzenia obrazu urodzeniowej matrycy, to już całe wieki. Procesy jednak dotyczą absolutnie każdej sfery życia, także i na poziomie ciała oraz w zakresie jego podstawowych stanów energetycznych, witalności, kondycji, siły do działania, motywacji, skuteczności, efektywności, świadomości, intelektu, chęci życia, optymizmu, itp. “Ta Wiedza, Świadomość i Wolna Wola to potęga – zapanuj nad każdym dniem, sam decyduj co się wydarzy. Wybór jest prosty: realizujesz własne marzenia albo … cudze. Teraz Moc jest z Tobą. Jesteś na fali, podejmujesz lepsze decyzje, efektywnie wykorzystujesz okazje, których już nie przegapisz (czekasz na nie, bo je znasz). Nie marnujesz szans (bo już wiesz co i kiedy), nie tracisz energii na sprawy nieistotne dla Twoich celów, nie dajesz się przeciwnościom. Regenerujesz siły wtedy, kiedy należy a walczysz i zwyciężasz gdy masz na to największe szanse i wsparcie. Nie płyniesz pod prąd i nic nie zostawiasz przypadkowi ani decyzjom innych. Bierzesz sprawy we własne ręce.” Należy tylko pamiętać, że są to procesy ciągłe i sytuacja powoli, choć systematycznie zmienia się z dnia na dzień, niejako w tle i niepostrzeżenie. Aż któregoś dnia już widać, że szansa przeszła nam koło nosa, że już nie mamy siły wstać z łóżka, czy nie możemy się zmobilizować do działania i dziwimy się, co się stało … wczoraj jeszcze wszystko było w porządku a dzisiaj już nie. To niestety stanowi zazwyczaj największy problem – brak świadomości procesów, jakim podlegamy nie pomaga …. a kiedy zmiany zachodzą już tak daleko, że niewiele da się zrobić … zaczynamy szukać winnych. Warto więc o to zadbać i utrzymywać kontrolę nad tym co się dzieje. Wolna wola w połączeniu z wiedzą i świadomością to potężne narzędzie. I nigdy nie jest za późno aby coś zmienić. Sekundę po północy zaczyna się nowy dzień. Naprawdę nic nie stoi na przeszkodzie aby od dzisiaj coś zmienić i zacząć brać życie we własne ręce. Dlaczego warto ? Bo naprawdę od razu wiesz, co jest najważniejsze, nad czym pracować oraz w jaki sposób i kiedy. Aby efekty i poprawa jakości życia były szybkie i wyraźne. Z pewnością wiesz, co to są “koszty alternatywne”. Wszystko ma swoją cenę a stracone okazje lubią się zemścić. W tym wypadku nawet tak proste rzeczy, jak dopuszczenie do “sezonowych” chorób, pozwolenie sobie na złapanie grypy, itp. – to nie tylko złe samopoczucie czy zmarnowany czas, ale i mierzalne koszty. Leków nikt nie rozdaje za darmo, w dzisiejszej poetyce ZUS i NFZ okazuje się, że akurat te, które są nam potrzebne są płatne 100%, bo wypadły właśnie z listy refundacyjnej, a pracodawca płaci w czasie choroby max. 80% wynagrodzenia i często odpadają nadgodziny a nawet i premie, bo okazuje się, że w dużej części jednak są regulaminowe i obwarowane dodatkowymi wymogami. W ogólnym rozrachunku to już wcale nie jest zabawne. Tym bardziej, że nie jest to kres miłego wakacyjnego wypoczynku na plaży i czas poprawy kondycji – ale walka o powrót do jako takiej “normalności” i … jak najszybszego powrotu do zwykłego codziennego wyścigu futrzastych gryzoni. Dostajesz narzędzie (bardzo konkretna, indywidualna lista dat wraz z osobistą instrukcją obsługi) – więc używaj, zrób sobie “upgrade” (dowiedz się jak efektywnie wykorzystać roczne cykle procesów indywidualnych i jak te procesy optymalizować, aby wyniki z czasem były coraz lepsze). „Od razu wiesz, co jest najważniejsze, nad czym pracować i kiedy oraz w jaki sposób, aby efekty były szybkie i wyraźne. Prosto i bezpiecznie do celu” Raport obejmuje podstawowe cykle roczne i wskazuje obszary w jakich pojawiają się określone ich wpływy. Precyzuje charakter cykli oraz czas ich występowania (procesy ciągłe – określone trendami, od wskazania momentu gdzie się zaczynają, gdzie następuje kulminacja wyładowań, gdzie zmniejsza się ich siła), jak również odniesienia do wcześniejszych cyklów oraz ich konsekwencji. Zawiera również rekomendacje prostych metod do wprowadzenia w codziennej rutynie dnia, aby w jak najszybszym czasie radykalnie poprawić jakość życia oraz własną efektywność, skuteczność, osiągnięcia, wyniki, jak i siłę charakteru, koncentrację, motywację, opanowanie, odwagę, ale też … energię i witalność, a w konsekwencji również i stan zdrowia. To tylko mały wycinek możliwości, warto przypomnieć, że metoda dotyczy absolutnie każdej sfery życia. Efekty są rewelacyjnie. Co ważne, już samo poznanie tych procesów pozwala nie tylko zrozumieć stan w jakim się znajdujesz (już samo to zmienia wiele), ale natychmiastowo uzyskać większą pewność działania, odsunąć od siebie lęk i podejmować lepsze decyzje, czy wprowadzać najprostsze nawet korekty, choćby w zakresie codziennego funkcjonowania, czy panowania nad emocjami, które od teraz nie będą Cię już zaskakiwać i szarpać Tobą. Także w obszarze zmian obecnych nawyków bądź wypracowania nowych. O ile dorośli niektóre elementy traktują świadomie i mogą zmiany wprowadzać zdroworozsądkowo bądź być do nich zmuszeni sytuacją, to w przypadku dzieci narzędzie pozwala to naprawdę skutecznie osiągnąć znaczną poprawę bez wielkiej walki o każdy drobiazg.

Przez ostatnich kilka lat szlifowała umiejętności w wielu zakładach fryzjerskich w Nowym Sączu. Teraz ma już własny salon, który otworzyła dzięki dofinansowaniu z urzędu pracy. Młodziutka bizneswoman nie boi się konkurencji i z optymizmem patrzy w przyszłość.

Opublikowano: Pt, 14 Gru 2012, Wyświetlono: 5000 Czasami zastanawiam się po co w Wągrowcu jest Rada Miejska? Przyznam się szczerze, że coraz częściej nie znajduję uzasadnienia. Po co ma istnieć Rada, skoro jej kompetencje przejmuje burmistrz. Radni, niby powinni wiedzieć, niby powinni być informowani o posunięciach władzy wykonawczej, ale to wszystko jest właśnie na niby. Radni coraz częściej są zaskakiwani arbitralnymi decyzjami burmistrza przejmującego coraz większy zakres władzy i co najgorsze, to to, że większość radnych spolegliwie się na to zgadza. Ta uległość jest czasami porażająca. Ja rozumiem, że jest koalicja i opozycja, że się ścierają, to jest normalne w demokracji, ale oprócz tego wszystkiego jest zdrowy rozsądek i dobro tych którzy utrzymują przy życiu cały ten bałagan swoimi podatkami. I właśnie czasem dla zdrowego rozsądku, bez względu na kolor sztandaru, czasami trzeba powiedzieć NIE! 24 lutego br., Rada przekazała burmistrzowi kompetencje do nakładania i podwyższania opłat. Efekt jaki mamy dziś, to taki, że zrywa się umowę z dotychczasowym dzierżawcą cmentarza komunalnego i nakłada nowe opłaty za pochówek. Nikogo z urzędników w Ratuszu nie interesuje czy ktoś chce postawić nagrobek, czy nie – obywatel, zgodnie z nowym cennikiem, ma zapłacić całość jednorazowo. Efekt jest taki, że od nowego roku będziemy płacić 100% więcej np.: za przedłużenie opłat za miejsce na cmentarzu. Do tej pory płacimy za miejsce na cmentarzu + za postawienie nagrobka. Opłata w nowym cenniku jest łączna, nie ma możliwości, aby ją którym w przyszłym roku kończy się 20–sto letni termin opłat za groby bliskich, lub nawet za dwa lata, niech idą czym prędzej do dotychczasowego dzierżawcy, Krzysztofa Bucholca, aby przedłużyć termin. Czas jaki pozostał to 17 dni, do Od stycznia opłaty skoczą ostro w górę. Żeby było ciekawiej, burmistrz zażądał od Rady uchwalenia uchwały pozwalającej mu na zbycie 25% udziałów w spółkach, które stanowią majątek miasta. Na początek burmistrz przymierza się do sprzedaży udziałów w spółce Dalkia. Jak wiadomo Dalkia jest spółką, która ogrzewa znaczną część miasta Aquapark, OSIR, Gimnazjum Miejskie, cześć szkół podstawowych i przedszkoli publicznych, Szpital Powiatowy, oraz sporą część mieszkań w zasobach spółdzielni mieszkaniowej. Powód zbycia akcji Dalki, jaki przedstawił na komisji wiceburmistrz Grzegorz Kamiński, to straty jakie generuje przejrzałem różne strony i okazuje się, że spółka Dalkia w Wągrowcu nie przynosi strat, nie jest zadłużona, a co najważniejsze ma przed sobą spore perspektywy rozwoju. Dalszy rozwój to generowanie kolejnych zysków dzięki planowanym inwestycjom i sprawnemu zarządzaniu. Chodzi o grunty jakie zakupiła spółka Dalkia pod kolejne inwestycje w Kopaszynie, chodzi o inwestycje w biomasę. Miasto, sprzedając udziały pozbawia się nie tylko ewentualnej dywidendy, ale też traci kontrolę nad cenami ciepła. Czy musimy zachowywać się już jak alkoholicy i wyprzedawać wszystko? Miejska kasa jest pusta, ale łatanie dziur kosztem zbycia wszystkiego może okazać się złudne, a w konsekwencji doprowadzić do olbrzymiego zadłużenia w kolejnych latach. Za kilka lat miasto straci cały majątek, a wraz z nim wpływy do co jeszcze jest wstanie sprzedać, i co ukrywa przed radnymi i mieszkańcami Burmistrz Miasta Wągrowca Stanisław Wilczyński, byle przetrwać jeszcze rok, a może dwa lata???Jarosław Wilk Jestem kotem i jestem kontent, że tak to wyszło Ciągle coś pierdolę, lecz po swojemu se dbam o przyszłość Sam sobie sterem, żeglarzem i statkiem Ze często trafiam na przysta Założenie własnej firmy to nie lada wyzwanie, o podjęciu którego marzy wielu młodych ludzi. Co ich przed tym powstrzymuje? Jednych − brak wiedzy, innych − brak doświadczenia, ale często także obawa, że przerosną ich formalności. Tymczasem jest wiele miejsc, gdzie przyszły przedsiębiorca może uzyskać fachową pomoc oraz zdobyć praktyczną wiedzę. Krok pierwszy – wybieramy formę działalności Należy mieć na uwadze, że możliwości w zakresie form działalności gospodarczej jest naprawdę wiele. Najprostszą jest oczywiście ta jednoosobowa, ale można zdecydować się też na spółkę cywilną (co najmniej dwóch wspólników), osobową, a także kapitałową. Która z nich jest tą najczęściej wybieraną? Statystyki pokazują, że osoby chcące założyć firmę najchętniej wybierają dwie pierwsze opcje. Dlaczego? Z powodu niewielkiej liczby formalności oraz niskich kosztów funkcjonowania, którego zasady regulują ustawa o swobodzie działalności gospodarczej i kodeks cywilny. Inne rodzaje spółek różnią się od tych wyżej wspomnianych przede wszystkim ilością formalności i stopniem skomplikowania księgowości. Praca na własny rachunek − jednoosobowa działalność gospodarcza Jakie warunki należy spełniać, by ją założyć? Właściwie jedynym obostrzeniem jest osiągnięcie pełnoletności. Oprócz braku szczególnych uwarunkowań zaletę stanowi także możliwość prowadzenia uproszczonej księgowości, ale tylko, gdy obroty roczne nie przekroczą kwoty 1 200 000 euro. Kolejnym udogodnieniem jest ulga z tytułu składek ZUS. Przez pierwsze 2 lata prowadzenia działalności przedsiębiorca może opłacać niższe składki lub też skorzystać z tak zwanej pomocy de minimis. Może być ona przeznaczona na: „uruchomienie działalności gospodarczej, z wyjątkiem podmiotów, które w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień przystąpienia do projektu prowadziły działalność gospodarczą i ją zakończyły, zakup usług doradczych i szkoleniowych oraz uzyskanie finansowego wsparcia pomostowego w postaci bezpośredniej i bezzwrotnej pomocy kapitałowej przez beneficjentów, w okresie 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej, adaptację budynków, pomieszczeń oraz miejsc pracy, w których odbywa się szkolenie, zakup lub leasing zwrotny lub finansowy sprzętów i systemów informatycznych niezbędnych do realizacji szkolenia, do wysokości 10% wartości wydatków kwalifikowanych projektu szkoleniowego” (za: Jest ona skierowana do praktycznie wszystkich sektorów rynku z nielicznymi wyjątkami. Partnerzy w biznesie – spółka cywilna Spółka cywilna musi posiadać nie jednego, lecz kilku właścicieli. Oni również muszą być pełnoletni, a w umowie rozpoczynającej działalność spółki zobowiązują się do realizacji jednego celu gospodarczego. W tym modelu odpowiedzialność za firmę, także ta finansowa, rozkłada się na kilka osób. Uwaga – majątek spółki cywilnej nie ma rozgraniczenia na firmowy i ten należący do właścicieli, czyli prywatny. Dlatego w razie niepowodzenia lub po prostu konieczności zapłaty zobowiązań mogą one zostać pokryte także z prywatnego majątku wspólników. Jeżeli zaś chodzi o prowadzenie księgowości oraz ulgi ZUS, to właściciele spółek cywilnych mogą liczyć na takie same udogodnienia, jak właściciele działalności jednoosobowych. Krok drugi − załatwiamy formalności W 2011 roku przepisy dotyczące zakładania własnej firmy zostały znacznie usprawnione. Wszystko za sprawą Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej, która pozwala na złożenie dokumentów w każdym urzędzie gminy, a także przez Internet. Komplet dokumentów niezbędny do założenia firmy powinien obejmować przede wszystkim wypełniony formularz CEIDG-1 (do pobrania na stronie: który zawiera dane firmy oraz jej właściciela i wybraną przez niego formę opodatkowania. Jednocześnie spełnia on rolę wniosku o wpis do REGON (krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej), zgłoszenia identyfikacyjnego NIP lub zgłoszenia płatnika do ZUS lub oświadczenia o ubezpieczeniu społecznym rolnika. Ważna uwaga – jeżeli zakładamy wraz z kilkoma osobami spółką cywilną, to druk CEIDG-1 powinien złożyć każdy wspólnik. Pieniądze na start Dobry biznesplan od razu zakłada, skąd weźmiemy środki na rozpoczęcie działalności. Nie każdy przecież dysponuje większą gotówką. Nie oznacza to jednak, że w takim przypadku należy rezygnować z marzeń o własnym biznesie. − Wiele banków oferuje swoim klientom kredyt na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Niektóre placówki pozwalają nawet na finalizację procesu online − mówi Maciej Korłub z BizFinance i dodaje −czasem jednak młodzi przedsiębiorcy są zagubieni w gąszczu formalności i nie do końca potrafią zdecydować się na ofertę najbardziej korzystną dla ich biznesu. Tutaj rozpoczyna się rola doświadczonego doradcy, który nie tylko dobierze dla właściciela firmy odpowiednią ofertę, ale także zapewni mu opiekę finansową po zaciągnięciu zobowiązania. − Cieszy nas to, że wielu właścicieli firm, którym pomogliśmy je „rozkręcać”, wraca do nas, byśmy pośredniczyli przy organizacji finansowania kolejnych potrzeb. Widać bowiem, że pierwsze zgromadzone środki zostały dobrze wydane, a ich działalność dobrze się rozwija i ubogaca lokalny rynek − mówi Maciej Korłub. . 27 163 201 7 443 166 52 226

sam sobie sterem żeglarzem okrętem co to znaczy